Czym jest stopa procentowa i jak jej podniesienie wpływa na kredytobiorcę
Pojęcie stopy procentowej zaczęło interesować coraz większą grupę konsumentów. Ma to związek z kontynuowaniem przez Narodowy Bank Polski polityki systematycznych podwyżek stóp procentowych.
Czym jest stopa procentowa?
Mówiąc o stopach procentowych najczęściej mamy na myśli stopę referencyjną, jednak warto pamiętać o tym, że jest to pojęcie o wiele szersze.
Stopa procentowa jest kosztem pożyczenia pieniędzy. Dotyczy to zarówno sytuacji kiedy to konsument pożycza od banku jak i kosztów jakie bank musi ponieść kiedy decydujemy się złożyć w nim depozyt. Warto jednak pamiętać, że bank jest instytucją, której celem jest zarabianie, więc stopa procentowa za złożony w banku depozyt jest zawsze niższa niż oprocentowanie za udzielone przez bank kredyty czy pożyczki. Banki nie posiadają jednak całkowitej swobody w ustalaniu oprocentowania, gdyż jego maksymalny poziom regulowany jest przez przepisy.
Osoby, które posiadają zobowiązania oparte o oprocentowanie zmienne szczególnie mocno odczuwają wzrosty stóp procentowych, które mają ostatnio miejsce w Polsce. W większości chodzi tutaj o osoby posiadające długoterminowe kredyty hipoteczne, które zaciągając je nie szacowały takiego obrotu sprawy.
Patrząc natomiast z drugiej strony to osoby posiadające wolne środki finansowe także tracą na obecnej sytuacji ekonomicznej w kraju.
Choć dla konsumentów najważniejszym skutkiem wzrostu stóp procentowych jest wzrost miesięcznej raty kredytu czy spadek wartości posiadanych oszczędności, to nie jest to głównym celem. Podnoszenie stóp procentowych ma wpłynąć na stabilność polskiej waluty i zapewnić stabilność gospodarce. Cała sytuacja ściśle powiązana jest z inflacją i jej gwałtownym wzrostem w ostatnim czasie. To właśnie jej regulacja jest głównym powodem podnoszenia stóp procentowych, jakiego w ostatnim czasie regularnie dokonuje Rada Polityki Pieniężnej.
Rodzaje stóp procentowych i ich wysokość w czerwcu 2022 roku
Referencyjna stopa procentowa jest jedną z pięciu, które normowane są przez RPP.
Podstawowe stopy procentowe NBP:
- stopa referencyjna – ustalana jest od 1998 roku i wyraża ona minimalną cenę po jakiej bank organizuje operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym.
- stopa lombardowa – ustalana jest od 1992 roku. Dotyczy ona transakcji pomiędzy NBP a bankami komercyjnymi i wyraża cenę po której NBP udziela im pożyczek pod zastaw papierów wartościowych. Stopa lombardowa stanowi podstawę do wyznaczania maksymalnego oprocentowania kredytów i pożyczek.
- stopa depozytowa – ustalana od 2001 roku. Dotyczy oprocentowania 1-dniowych depozytów, które składają banki komercyjne w NBP. Jest to najniższe możliwe oprocentowanie na rynku bankowym
- stopa redyskontowa – ustalana od 1989 roku. Wyznacza ona cenę po której bank centralny skupuje weksle od banków komercyjnych.
- stopa dyskonta weksli – naliczana jest w momencie, kiedy bank centralny przyjmuje od banków komercyjnych wcześniej dyskontowane weksle.
Kto ustala wysokość stóp procentowych w Polsce?
Na podstawie Ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 roku o Narodowym Banku Polskim za ustalanie wysokości stóp procentowych w Polsce odpowiada Rada Polityki Pieniężnej. Jest ona organem decyzyjnym Narodowego Banku Polskiego. W jej składzie znajduje się prezes NBP oraz dziewięciu innych członków, którzy powoływani są przez sejm, senat i prezydenta. Długość ich kadencji wynosi 6 lat i wynika z chęci uniezależnienia RPP od zmian władz.
Jakie czynniki mają wpływ na decyzję o zmianie stóp procentowych?
W tym przypadku warto poruszyć zagadnienie czym jest bezpośredni cel inflacyjny, gdyż sytuacje te są mocno ze sobą powiązane.
Strategia celu inflacyjnego to ustalony przez Bank Centralny optymalny poziom inflacji w danym okresie. Głównym celem jest dążenie do jego osiągnięcia i utrzymania. Obecnie od 2004 roku wynosi on 2,5 % z możliwością odchylenia o 1 punkt procentowy w górę lub w dół. Głównym sposobem na realizację założonego celu inflacyjnego jest regulacja poziomu podstawowych stóp procentowych NBP.
Natomiast podczas ustalania poziomu wysokości samych stóp procentowych pod uwagę brane są czynniki takie jak: założenia polityki pieniężnej, sprawozdania z realizacji obowiązującej polityki pieniężnej, raporty, a także sytuacja finansów publicznych czy aktualny kurs walutowy.
Jaki wpływ na ratę kredytu ma kolejna podwyżka stopy procentowej?
8 czerwca 2022 roku RPP zdecydowała się na kolejne podniesienie stopy referencyjnej, która obecnie kształtuje się na poziomie 6 proc. Jest to najwyższy poziom od marca 2005 roku kiedy to wynosiła 6,5 %. Taki wzrost ma wpływ na praktycznie każdy wskaźnik referencyjny w tym także na WIBOR, więc skutki podnoszenia stóp procentowych odczuwają bezpośrednio kredytobiorcy, gdyż zwiększa się także wysokość oprocentowania kredytów.
Stawka wibor zazwyczaj zbliżona jest do wysokości referencyjnej stopy procentowej. Obserwując więc zmiany w stopach referencyjnych możemy przewidzieć jak będzie zachowywał się bazowy wskaźnik wibor.
Co ciekawe, wibor zmienia się niemal każdego dnia, jednak zgodnie ze specyfiką działania polskiego rynku finansowego konieczne było wprowadzenie pewnych ram czasowych. W zapisach umów kredytowych najczęściej spotykamy się z określeniem: wibor 3M lub wibor 6M. Jednak istnieją jeszcze inne okresy czasowe jak: ON (overnight), TN (tomorrow/next) czy SW (spot week).
Rekordowy w ostatnim czasie wibor przekłada się bezpośrednio na obniżenie zdolności kredytowej przyszłych kredytobiorców oraz wzrost raty kredytu dla obecnych, co z kolei może znacząco wpłynąć na domowy budżet.
Wzrost stopy procentowej a sytuacja gospodarcza kraju
Ostatnie podwyżki stopy referencyjnej wpływają nie tylko na sytuację pojedynczych konsumentów, ale także całej gospodarki. Głównym powodem podwyższania stóp procentowych jest walka z inflacją. To właśnie narzędzie ma zmniejszyć ilość pieniądza w obiegu.
Najprościej mówiąc: kiedy stopy procentowe rosną, kredyty przestają być korzystne i zaciągane są przez mniejszą liczbę osób, co przekłada się na zmniejszenie konsumpcji oraz stopniowe zmniejszania się inflacji.
